เมื่อเกิดภาวะหลอดเลือดสมองแตก ตีบหรือตัน เนื้อสมองบางส่วนจะถูกทำลายไม่มากก็น้อย จึงพบว่าหลังการรักษาโรคหลอดเลือดสมองประมาณ 3 เดือน ผู้ป่วยมักเริ่มมีภาวะสมองเสื่อม ซึ่งหากไม่ได้รับการฟื้นฟูสมองอย่างเต็มที่อาการของโรคสมองเสื่อมอาจเปลี่ยนแปลงและมีอาการรุนแรงขึ้น
ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม
- กลุ่มที่เป็นโรคหลอดเลือดสมองเฉียบพลัน อาจเกิดอัมพฤกษ์ อัมพาตจากลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือด ผู้ป่วยต้องรีบพบแพทย์ทันทีเพื่อรับการรักษาแบบทันท่วงทีภายใน 4 ชั่วโมงครึ่ง ด้วยยาละลายลิ่มเลือด ผู้ป่วยมีโอกาสกลับเป็นปกติหากได้รับยาภายในเวลาที่กำหนด
- กลุ่มที่มีอาการส่อแววจะเป็นโรคสมองเสื่อม อาจมีความจำที่ลดลง ผู้ป่วยควรรีบพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรักษาอย่างทันท่วงที เนื่องจากภาวะสมองเสื่อมจากอัลไซเมอร์และจากโรคหลอดเลือดสมองมีการใช้ยาที่ต่างกัน
อาการโรคสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมองที่สังเกตได้
- ลืมง่าย จำเรื่องต่างๆ ในชีวิตประจำวันหรือเหตุการณ์ที่เพิ่งเกิดขึ้นไม่ได้
- สับสน กระสับกระส่าย อารมณ์ไม่คงที่ หงุดหงิด ฉุนเฉียวง่าย
- มีปัญหาในการใช้ภาษา
- มีความยากลำบากในการให้ความสนใจหรือติดตามการสนทนา
- มีความยากลำบากในการวางแผนและจัดระเบียบงาน
- มีความยากลำบากในการคำนวณ การตัดสินใจ และการแก้ปัญหา
- มีปัญหาการมองเห็นภาพหลอน
- เคลื่อนไหวช้า กล้ามเนื้ออ่อนแรง
กลุ่มเสี่ยงโรคสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมอง
- ผู้ที่เป็นโรคหัวใจบางประเภท เช่น โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ ทำให้เกิดลิ่มเลือดที่หัวใจไปอุดตันเส้นเลือดสมอง
- ผู้มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดัน ไขมันอุดตัน เนื่องจากหลอดเลือดเสื่อมง่าย โดยปกติหลอดเลือดจะสามารถหดและขยายได้ แต่ในผู้ที่มีโรคประจำตัวดังกล่าวหากควบคุมไม่ดีความสามารถในการหดและขยายตัวของหลอดเลือดจะลดลง เกิดการตีบแข็ง ตีบตัน ทำให้เกิดภาวะสมองเสื่อม
- ผู้ที่มีพฤติกรรมการรับประทานอาหารรสหวาน เค็ม มัน และสูบบุหรี่
วิธีป้องกันโรคสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมอง (Vascular Dementia)
ลดปัจจัยเสี่ยงต่างๆ โดยการควบคุมพฤติกรรมที่จะทำให้เกิดความเสี่ยง เช่น การรับประทานอาหาร ลดหวาน ลดเค็ม ลดมัน ควรออกกำลังกายและพักผ่อนให้เพียงพอ เลิกบุหรี่ ควบคุมน้ำหนัก กรณีที่น้ำหนักเกินควรลดน้ำหนัก สำหรับผู้ดูแลหากเริ่มรู้สึกว่าผู้ป่วยมีอาการผิดปกติให้รีบนำพบแพทย์เพื่อรักษาและป้องกันไม่ให้อาการรุนแรง
แนวทางปฏิบัติสำหรับผู้ป่วย
- สำหรับปัญหาด้านความจำ ให้สร้างรายการ จดบันทึก และกำหนดกิจวัตรประจำวัน
- สำหรับอาการทางการรับรู้ (การคิด) ให้ทำงานร่วมกับนักกิจกรรมบำบัด เล่นเกมไพ่ ปริศนาอักษรไขว้ หรือใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์และแอปพลิเคชันที่ช่วยส่งเสริมการทำงานของสมอง
- จัดการปัจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมอง เช่น ความดันโลหิตสูง เบาหวาน และคอเลสเตอรอลสูง โดยรับประทานยาตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด และเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตที่เสี่ยงต่อโรค
- ทำงานร่วมกับนักกายภาพบำบัดหรือนักกิจกรรมบำบัด เพื่อฟื้นฟูร่างกายให้กลับมาช่วยตัวเองได้
- ฝึกฝนทักษะทางสังคม มีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น
ชนารักษ์ เนอร์สซิ่งโฮม ราชบุรี
โทร 032-240399, 095-487-2839, 096-649-6695
อ่านบทความ ฝึกสมองชะลอความเสื่อม:
https://www.chanaruk-nursinghome.com/th/health-news/sensory-brain-exercises
ข้อมูลอ้างอิง: American Stroke Association , และผศ.พญ.สุรีรัตน์ สุวัชรังกูร คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี
Image by Freepik